Kara kutu nedir, ne işe yarar, nasıl bulunur?

Neden kara kutu deniyor? Aslında havacılık endüstrisi ve resmi uçuş terminolojisinde bu cihazlara ‘kara kutu’ denmiyor. Resmi adı ‘Flight Recorder (Uçuş Kaydedicisi)’ veya ‘Flight Data Recorder (Uçuş Verileri Kaydedicisi)’ şeklinde. Ama buna rağmen medyada ve gayriresmi kullanımda ‘kara kutu’ şeklinde anılmaya devam ediliyorlar. Rengi ise siyah değil turuncu.

Turuncuya boyanmasının nedeni ise herhangi bir kaza sonrası bulunmasının kolaylaştırılması. Çelik ve titanyum kara kutular, yangına dayanıklıdır. Su geçirmezler. Ve saatte 500 kilometre hızla yere çarpmaya dayanıklıdırlar. Birçok kara kutu, uçağın çarpma anında çarpmadan en son etkilenen bölümü olduğu için kuyruk bölümüne monte edilir

Kara kutunun içinde ne var? Aslında kara kutu iki kutudan oluşuyor. Birinde kokpitteki konuşmalar, her türlü gürültü ve ses kaydediliyor, diğerine ise uçuş bilgisi (uçağın hızı, yüksekliği, yönü, yakıt seviyesi, hidrolik basıncı ve diğer yüzlerce ölçümün bilgileri) kaydediliyor.

Bu konuşmalarda neler var? Pilotların aralarındaki ve uçuş ekibiyle konuşmaları, havanın durumu, kokpitten video görüntüsü.

Bulunmalarının zorlukları dışında, komple bir kayda sahip olmama ihtimalleri de var. Her cihaz ucağın en az 25 saatlik uçuş bilgi ve ölçümlerini kaydeder. Ama kokpit seslerinin sadece son iki saati depolanır.

Kara kutuyu bulmadan içindeki bilgilere ulaşmak mümkün değil mi? Kara kutu bu datayı yer kontrole doğrudan gönderemiyor. Bu nedenle kutunun fiziksel olarak bulunması gerekiyor.

Kara kutunun bulunmasını sağlayan bir özelliği var mı? Kutunun yer belirleyicisi var. Bu belirleyici dışarıya kutu suya battığı zaman ya da yere düştüğünde 'ping' sinyalleri gönderiyor. Bu sinyaller yaklaşık 1 mil uzaktan alınabiliyor.

Yani kara kutunun bulunması kolaydır diyebilir miyiz? Her zaman değil. Çünkü kara kutunun ping gönderme süresi, içindeki pilin ömrüyle sınırlı. Bu da genellikle yaklaşık 30 gün sürüyor. Bugüne kadar denize çakılan en az 7 yolcu uçağının kara kutusu hiçbir zaman bulunamadı.

Ne zaman icat edildi? Uçuşun temel bilgilerini kayıt altına alan cihazlar ilk kez İkinci Dünya Savaşı’nın başlangıç yıllarında geliştirildi. Ancak bunların hiçbiri kokpit seslerini kaydetmiyordu. 1953 yılında, Avustralyalı bilimci David Warren, jet motorlu ilk uçak kazasını soruştururken, ‘keşke son birkaç saniyenin seslerini yeniden dinleyebilseydik, bütün sır çözülürdü’ şeklinde düşünmesiyle bu fikri geliştirdi.

Warren, bir prototip geliştirdi. Bu cihaz pilotların sesini kaydetmenin yanı sıra bazı veri okumaları da yapabiliyordu. 1960’lı yıllarda bu ekipman bütün ticari uçaklar için zorunlu hale geldi. Teknolojik gelişmelere paralel olarak artık manyetik tapeler yerine hafıza kartlarına bilgiler kaydedilip depolanıyor.

Daha ileri teknolojiye sahip kara kutu üretmek mümkün mü?

Bazı havacılık uzmanları, suda uçaktan dışarı atılıp yüzebilen kara kutular geliştirilmesi gerektiğini düşünüyor.

Aslında bu teknolojiyi ABD donanması halen kullanıyor. Birleşmiş Milletler de, kokpit ses kayıtları ile uçuş bilgilerinin anı anına kablosuz iletişimle yerlerdeki servis sunuculara kaydedildiği küresel bir sistem teklifi üzerinde çalışıyor.

Böylece kaza olduğunda nerede ve nasıl olduğu hemen tespit edilebilecek. Kara kutu aramaya gerek kalmayacak. Ama pilot dernekleri, anlık kaydın mahremiyetlerini ihlal ettiği gerekçesiyle bu teklife itiraz ediyor.

Ancak asıl sorun projenin maliyeti. Bu sistemin monte edilmesi uçak başına 100 bin dolar civarında. Ayrıca veri transferi çok daha yüksek bir maliyete gerektiriyor.

Egypt Air uçağının düşmesinin ardından yetkililer uçağın kara kutusuna ulaşmaya çalıştı. Peki bu kara kutu nedir, ne işe yarar, nasıl bulunur?

Kara kutu nedir? Uçak kazalarını soruşturan uzmanlara, uçağın son saatlerindeki bütün bilgi ve iletişimlerini kaydettiği için kazanın sebebini çözmelerinde yardımcı olan cihazdır.