Sürekli 'kasıtlı eskitme' stratejisi ile kandırılıyor muyuz? Anket

Hiç yazıcınız bozuldu mu? Laptopunuzun bataryası kullanılamaz hale geldi mi? Yada cep telefonunuzun ekranı kırıldı mı? Dedelerimizin, ninelerimizin evladiyelik ürünleri hala çalışırken neden bizimkiler bozuluyor? Eskiden endüstriler daha mı ileri teknolojiye sahipti de evladiyelik ürünler üretiliyordu? Tabii ki hayır!

Planned obsolescence olarak yabancı literatüre girmiş, bizde ise Kasıtlı Eskitme, ya da Planlı Eskitme olarak bilinen bir kavramdır. Kasıtlı eskitme, Endüstriyel tasarımda kullanılan bir strateji ve yöntem olup, ürünün daha uzun süre kullanılabilecekken belirli ve ayarlanmış bir kullanım ömrünün ardından işlevini yitirmesi olarak tanımlanabilir.

Bir örnek vermek gerekirse: Satın aldığınız bir yazıcıyı arızalandığında teknik servise gösterdiğinizde  ‘‘Bunun parçalarını bulmak iyice zorlaştı. Tamir etmeye değmez. Tamir ettirmek sana 110-120 Euro’ya patlar. Yenisini 39 Euro’ya bile bulabilirsin. Sana yeni bir yazıcı almanı öneririm. En iyisi yenisini al.’’ cevabını almışızdır mutlaka. İşte bu kasıtlı eskitmenin bir yoludur. Hayatlarımız aslında ihtiyacımız olmayan şeyleri tüketmekle geçiyor gibi. Büyüme ekonomisinin gölgesi altında yaşadığımız toplum aslında, ihtiyacı olduğu için değil, sadece almak için alıyor.

Diğer taraftan teknoloji firmalarınca uygulanan daha farklı bir boyutu ise ürünün periyodik olarak biraz daha geliştirilmiş versiyonunun piyasaya sürülerek önceki sürümlerin niteliksizleştirilmesidir. Yanılgıya düşülmemesi gereken nokta, teknoloji şirketlerinin önceki sürümleri satmaya başladıkları anda dahi ellerinde sonraki sürümlerin mevcut olmasıdır. Tasarım yoluyla uygulananı ise otomotiv, elektronik ve mobil teknoloji sektöründe sık sık karşımıza çıkmaktadır.

Kasıtlı eskitme yani tüketiciyi biraz daha yeniyi, gerekenden biraz daha önce almak üzere şekillendirmek. Üreticilerin talebi arttırmak adına ürünlerin ömürlerini kasıtlı olarak kısaltmaya başladıkları 1920’lerden beri ‘kasıtlı eskitmenin’ hayatımızı nasıl etkilediğini anlatmaya çalıştık. Üreticiler ‘Ürettikleri şeyleri kuruyor, zamanını belirliyor ve sonunda biz onları satın aldığımızda, onlar çoktan eskimiş oluyorlar.’ Sizce de öyle değil mi?